Wniosek w sprawie jednego z zapisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji skierował do TK w 2015 r. Rzecznik Praw Obywatelskich Adam Bodnar. We wniosku wskazywał, że przepis ten nie zapewnia ochrony przed eksmisją „na bruk” w wypadkach, gdy obowiązek opuszczenia mieszkania wynika z decyzji administracyjnej, a nie z wyroku sądu, zaś postępowanie egzekucyjne jest prowadzone w trybie administracyjnym.
„Taka sytuacja dotyczy przede wszystkim osób zajmujących mieszkania policyjne bądź będące w dyspozycji innych formacji mundurowych oraz nieruchomości wywłaszczane pod realizację inwestycji o szczególnym znaczeniu dla państwa np. autostrad” – wskazywał RPO.
Trybunał podzielił argumentację RPO i uznał, że przepis ten w zakresie, w jakim odnosi się do egzekucji z nieruchomości lub lokalu służących zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, jest niezgodny z konstytucją „przez to, że nie zawiera regulacji gwarantujących minimalną ochronę przed bezdomnością osobom, które nie są w stanie we własnym zakresie zaspokoić swoich potrzeb mieszkaniowych”.
Jak wskazał w uzasadnieniu wyroku sędzia TK Zbigniew Jędrzejewski, „eksmisje nie mogą prowadzić do bezdomności”. Dodał, że nie ma znaczenia w tym przypadku charakter i tryb, w jakim prowadzona jest eksmisja.
„TK zwraca uwagę, że eksmisje z lokali są jedną z najczęstszych przyczyn bezdomności” – dodał sędzia Jędrzejewski. Jak podkreślił obowiązkiem ustawodawcy jest zaś ograniczanie bezdomności.
Jak wskazywał RPO w swym wniosku, problem dotyczący zaskarżonego przepisu „wyłonił się na tle skarg od policjantów, emerytów i rencistów policyjnych oraz od innych osób zajmujących lokale mieszkalne pozostające w dyspozycji organów Policji, którzy w listach kierowanych do Rzecznika wyrażali obawę, iż opróżnienie zajmowanych przez nich mieszkań zostanie przeprowadzone +na bruk+, czyli bez zapewnienia im jakiegokolwiek schronienia, nawet w tych przypadkach, gdy obowiązek opróżnienia lokalu dotyczy osób niepełnosprawnych, małoletnich, kobiet w ciąży, a więc również tych osób, które w sposób szczególny powinny być chronione przed bezdomnością”.
„Opróżnienie lokalu przez osoby znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej bez wskazania jakiegokolwiek lokalu lub pomieszczenia do którego eksmisja ma nastąpić, czyli dokonanie eksmisji +na bruk+ nie może być uznane za dopuszczalne w świetle obowiązku poszanowania godności człowieka” – podkreślił w środę TK.
Sędzia Jędrzejewski zaznaczył, że przepisy dotyczące eksmisji z lokalu mieszkalnego w trybie egzekucji w administracji nie zawierają żadnych ograniczeń ochronnych – nie przewidują prawa do pomieszczenia tymczasowego, lokalu zamiennego lub lokalu socjalnego. „Nie zawierają przy tym ograniczeń podmiotowych, co oznacza, że zagrożone bezdomnością stają się także osoby wymagające od państwa szczególnej ochrony, takie jak osoby małoletnie czy niepełnosprawne” – dodał.
TK wskazał ponadto, że eksmisja „na bruk”, bez odpowiednich przepisów ochronnych wywołuje „daleko idące konsekwencje społeczne, które w istocie rzeczy są nieodwracalne”. Dlatego – jak poinformowano – TK nie zdecydował się na odroczenie wejścia w życie środowego wyroku.
Jednocześnie TK zastrzegł, że zaskarżony przez RPO przepis był oceniany tylko w części, w jakiej stanowił podstawę egzekucji z lokali służących zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych. „W zakresie niepoddanym kontroli, przepis pozostaje w mocy i nadal może być podstawą prowadzenia egzekucji w administracji” – zaznaczono w komunikacie Trybunału po wyroku.
TK rozpoznał sprawę w składzie pięciu sędziów – przewodniczącym składu był sędzia Andrzej Zielonacki. Orzeczenie zapadło jednogłośnie. (PAP)