Prawa i obowiązki w związku małżeńskim reguluje przede wszystkim kodeks rodzinny i opiekuńczy (skrót: krio). Wynika z niego, że współmałżonkowie winni są sobie wspólne pożycie, wierność, współdziałanie i pomoc wzajemną. Prawa i obowiązki dotyczą w równym stopniu obu małżonków. Z zasady pomocy wzajemnej pochodzi obowiązek pomocy materialnej. Oznacza on wymóg współfinansowania wspołnego gospodarstwa domowego i partycypowania w kosztach utrzymania wspólnych dzieci. W ramach kodeksowych obowiązków mąż i żona zobligowani są również do wykonywania czynności życia codziennego we wspólnym domu oraz do sprawowania pieczy nad dziećmi i ponoszenia trudów ich wychowania.
Zdarza się jednak, że jeden z małżonków uchyla się od takich obowiązków: nie udziela pomocy materialnej, nie pomaga w gospodarstwie domowym i nie sprawuje pieczy nad dzieckiem. Takim zachowaniem narusza kodeksowe zobowiązania, które włożył na siebie wchodząc w związek małżeński. Jeśli pomiędzy małżonkami utrzymane jest wspólne pożycie i jedna ze stron nie łoży na utrzymanie oraz nie pomaga w domu – wówczas możliwe jest złożenie do sądu pozwu o zaspokojenie potrzeb rodziny.
Co można uzyskać w takiej sytuacji w sądzie? Sąd może w takim przypadku orzec, że cykliczne dochody (np. pensja, dochody z najmu, itp.) małżonka uchylającego się od swoich obowiązków, będą wypłacane w części lub w całości do ręki drugiego małżonka.
Postępowanie w takich sprawach jest prostsze niż proces o alimenty. Sąd wysłuchuje obie strony (powoda i pozwanego) i po ocenie materiału dowodowego wydaje orzeczenie. Strona, która ubiega się o takie świadczenie powinna jako dowody w sprawie załączyć do pozwu m.in. rachunki i inne potwierdzenia ponoszonych na utrzymanie rodziny kosztów. By potrzebne na zaspokojenie potrzeb rodziny pieniądze trafiły na konto małżonka-powoda jeszcze przed wydaniem orzeczenia warto w pozwie wpisać wniosek o zabezpieczenie powództwa. Jeśli uzyskanie świadczenia wyda się sądowi prawdopodobne – wówczas może wydać na początku sprawy postanowienie o nakazie comiesięcznej wypłaty na rzecz małżonka pozywającego.
Opinia
Aneta Naworska, radca prawny z Kancelarii Naworska Marszałek Jarzembska sp.k:
Zgodnie z art. art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: „oboje małżonkowie obowiązani są, każdy według swych sił oraz swych możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Zadośćuczynienie temu obowiązkowi może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o wychowanie dzieci i na pracy we wspólnym gospodarstwie domowym”.
Separacja faktyczna, czyli sytuacja w której małżonkowie nie mieszkają razem, ale nie są rozwiedzeni ani też nie pozostają w separacji orzeczonej przez sąd, nie wyłącza obowiązku wzajemnego przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny zgodnie z art. 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Ponadto zgodnie z art. 28 ustawy kodeks rodzinny i opiekuńczy: „jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka”.
Oznacza to, że gdy jeden z małżonków nie przekazuje środków pieniężnych na rzecz zaspokajania podstawowych potrzeb rodziny – mimo że pracuje, uzyskuje wynagrodzenie, ale nie przekazuje w ogóle środków na rzecz utrzymania rodziny, sąd na żądanie drugiego z małżonków może zobowiązać pracodawcę, aby co miesiąc cześć jego wynagrodzenia była przekazywana na rzecz rodziny.